Sinclair ZX Spectrum

Het is 1982. Sinclair had een ongekend succes met de ZX80 en ZX81 en wilde dit natuurlijk voortzetten want dat is wat computerbedrijven doen.  Er werd dus besloten een opvolger te ontwerpen die meer mogelijkheden zou bieden voor wederom een lage prijs. Er was nogal haast bij want de concurrentie was al druk bezig om verbeterde versies en clones van de ZX81 op de markt te brengen.

Dus bracht Sinclair Research Ltd de eerste versie van de ZX Spectrum op de markt. Oorspronkelijk zou deze opvolger ZX82 heten maar Sir Clive Sinclair had toch het gevoel dat ze daarmee niet zouden scoren. Het deed teveel denken aan de ZX81 terwijl de nieuwe machine zoveel meer kon. Uiteindelijk besloot men toch voor “Spectrum” te kiezen om duidelijk te maken dat deze computer met kleuren kon werken in tegenstelling tot zijn voorgangers welke enkel monochroom beeld konden leveren. Dit werd aangeduid met het alom bekende kleurenspectrum of regenboog motief dat prominent aanwezig was op de voorkant van de Spectrum en tot de dag van vandaag het meest herkenbare symbool voor Sinclair is.

Het welbekende Sinclair Regenboog Logo

De Sinclair ZX Spectrum ontketende na zijn introductie een ware hype op de homecomputermarkt en was een hele tijd een geduchte concurrent voor de C64 (naast de Atari’s ). Hij kwam in een 16k en 48k versie op de markt voor £125 en £175 Sterling. Dat was al zeer betaalbaar en later werden deze prijzen aangepast naar £99 en £129.  Mede dankzij deze prijzen was de ZX Spectrum waarschijnlijk in zijn eentje verantwoordelijk voor de exploderende Britse softwaremarkt. In heel korte tijd werden ontzettend veel games geproduceerd voor de ZX Spectrum dat deze in de UK zowat de even belangrijk werd als bijvoorbeeld de C64 in Amerika.

Sir Clive Sinclair zag de spectrum trouwens helemaal niet als gamemachine maar als serieuze computer voor hobby en bedrijf, voor school en werk. Dit was ook duidelijk te zien aan het feit dat het rubberen keyboard nog steeds het bekende one-key-programming layout had. Kennelijk dacht de rest van de wereld daar toch echt anders over..

Meer van hetzelfde

De Sinclair ZX Spectrum werd tussen 1982 en 1987  in 8 verschillende versies geproduceerd:

Sinclair ZX Spectrum 16k/48k
Sinclair ZX Spectrum +
Sinclair ZX Spectrum 128
Sinclair ZX Spectrum +2 (Amstrad model)
Sinclair ZX Spectrum +2A (Amstrad model)
Sinclair ZX Spectrum +2B (Amstrad model)
Sinclair ZX Spectrum +3 (Amstrad model)
Sinclair ZX Spectrum +3B (Amstrad model)

Specificaties:

Model: ZX Spectrum
Producent: Sinclair Research Ltd
Productie: Vanaf 1982
CPU: Zilog Z80A CPU
Snelheid: 3,5 MHz
ROM: 16 KB
RAM: 16 of 48 KB (de 16k versie was uit te breiden naar 48k)
Beeld: Tekst 32 x 24
Grafisch: 64 X 44
Kleuren: 16 kleuren (eigenlijk 8 kleuren in licht/donker variant)
Geluid: 1 kanaal, 10 octaven
Aansluitingen: TV(RF), Cassette, Extension Port, Power, Microfoon, Hoofdtelefoon

De eerste (serie-1) versie van de 16k Spectrum’s kon met via de Expansion port worden uitgebreid naar 48k. De serie-2 modellen hadden standaard al 48k en zijn te herkennen aan het iets anders gekleurde toetsenbord (wel nog steeds het iconische rubberen keyboard).

Sinclair ZX Spectrum 48K serie-2 is te herkennen aan het iets blauwige toetsenbord.

Endless Tape = eindeloos wachten

De ZX Spectrum kon zoals de meeste homecomputers in die tijd zijn software laden en opslaan op met behulp van een Cassettebandje. Dat ging natuurlijk redelijk traag maar was wel erg goedkoop. Uiteraard kwamen er ook snel de nodige uitbreidingen op de markt zoals de bekende MicroDrive. Dit zou eigenlijk een alternatief zijn voor de dure Diskdrives, maar werd met name bekend vanwege zijn instabiele gedrag en langzame transfer rates.

De ZX Spectrum MicroDrive. Een tapestreamer variant bekend vanwege zijn instabile gedrag en langzame prestaties.

Om een Microdrive aan te sluiten was echter wel de ZX Interface nodig. Deze werd in eerste instantie ontwikkeld om (let op!) LAN netwerken mogelijk te maken voor klaslokalen, maar werd uitgebreid om ook als controller voor maximaal 8 MicroDrives te fungeren.

Hoe je met weinig veel bereikt

In tegenstelling tot vele andere populaire homecomputers uit die tijd bestond de ZX Spectrum maar uit vrij weinig hardwarecomponenten.
Waar bijvoorbeeld de Commodore C64 een aparte video en geluidschip had, werden in de ZX Spectrum de meeste functies zoals geluid, cassette-in- en -uitvoer en graphics door middel van software uitgevoerd.

Dit bespaarde wel kosten op elektronische componenten, waardoor Sinclair ook deze computer voor een zeer gunstige prijs op de markt kon brengen.
De snelheid en de kwaliteit hadden er wel onder te lijden; het geluid bestond enkel uit piepjes en de graphics waren relatief langzaam en hadden een beperkt kleurgebruik.
De standaardkleuren op het toetsenbord waren blauw, rood, magenta, groen, cyaan, geel en wit.

Wel waren twee helderden (BRIGHT) en knipperen (FLASH) mogelijk. Deze attributen konden per groep van 8 x 8 pixels worden ingesteld, overeenkomend met één teken op het scherm.
Omdat de schermresolutie van de ZX Spectrum 256 x 192 pixels was konden er dus 24 regels van 32 tekens op het scherm.  Met software was het echter mogelijk smallere karakters te maken waardoor er meer op een regel pasten.  De populaire tekstverwerker Tasword kon bijvoorbeeld 64 tekens op een regel krijgen, wat wel ten koste van de leesbaarheid ging.

Naast de Z80 microprocessor bestond de ZX Spectrum uit de ULA (Uncommitted Logic Array), een voor dit doel gebakken chip waar veel functies in waren ondergebracht, het RAM en ROM geheugen en het voedingscircuit. De ULA verzorgde onder andere de aansturing van de beeldlijnen van de TV. De ZX Spectrum had hiervoor een modulator ingebouwd waarop de TV via de antenne-ingang werd aangesloten (veel TV’s beschikten toen nog niet over een SCART-ingang).

Sinclair ZX Spectrum achterkant met standaard aansluitingen voor beeld en Cassetterecorder

Via de uitbreidingsconnector was het ook mogelijk een kleuren- of monochrome monitor aan te sluiten. Ook randapparatuur zoals printers en opslagmedia konden via deze connector worden aangesloten.
Meer is altijd een +

In oktober 1984 kwam de ZX Spectrum+ op de markt. Een model met standaard 48K en een design dat gebaseerd was op de QL lijn. Een plastic toetsenbord en standaard reset knop maakten het werken lichtelijk aangenamer. Technisch waren de boards volledig compatibel en konden dan ook uitgewisseld worden tussen de Spectrum en de Spectrum+

Sinclairs ZX Spectrum+ kwam standaard met 48k en zonder rubberen toetsenbord. Yeah!

Nadat Amstrad 1986 Sinclair had overgenomen werd de Sinclair Spectrum +2 geïntroduceerd. Het uiterlijk was gebaseerd op Amstrads CPC464 met geïntegreerde datacorder, maar bleek technisch voor het grootste gedeelte indentiek met de Spectrum 128. Het keyboard miste de bekende Sinclair Basic keywords. Alleen Load, Code en Run waren overgebleven omdat deze handig waren voor het laden van software. Gezien zijn afkomst beschikte de +2 nu ook over 3 kanaals sound, midi compatibiliteit en een RGB Connector.

Mijn eigen Spectrum +2 even uit de kast gehaald voor deze foto.

Door sommigen wordt de ZX Spectrum benoemd als de computer die de Britse IT-Industrie opstartte. Meer dan 25.000 software titels zijn verschenen sinds de introductie van de ZX spectrum en er wordt nog steeds nieuwe software en hardware ontwikkeld. Zo begon Sir Clive Sinclair in 2014 een samenwerking met het Britse Retro Computers om een op de ZX Spectrum gebaseerde console te ontwikkelen. De tot Sinclair ZX Spectrum Vega gedoopte console is gebaseerd op het design van de  ZX Spectrum 16/38k en bevat standaard ongeveer duizend games.

Dit bericht wordt nog uitgebreid en aangevuld!